موضوع نمایش بابا آدم، درد و رنج خانواده های اعضای گرفتار در فرقه رجوی در عراق است که برای دیدار با عزیزانشان به کنار حصارهای پادگان اشرف می روند ولی نه تنها موفق به دیدار با آنان نمی شوند بلکه با تهمت، توهین و تهدید مواجه شده و هدف فلاخن قرار می گیرند.
لیلی عاج نویسنده نمایشنامه «سالی که دو بار پاییز شد» از جمله نویسندگان و کارگردانان فعال تئاتر کشورمان است که طی سال های گذشته نمایش های پرمخاطبی چون «خواب زمستانی»، «قندخون» و «کمیته نان» را روی صحنه برده است و سال گذشته نیز با نمایش «کجایی ابراهیم» در جشنواره تئاتر فجر حضور داشت.
لیلی عاج قبل از آغاز این نمایش که قرار بود اجرای آن شهریورماه آغاز شود اما تا آبان ماه به تأخیر افتاد به خبرگزاری مهر گفته بود:
“من زحمت زیادی برای نگارش متن کشیدم چون نمایشنامه بسیار سخت و لب مرزی است اما فارغ از همه مرزبندی‌ها نگاه انسانی قصه برای من اهمیت زیادی داشت. توجه به درد و رنجی که پدر و مادرها به خاطر فرزندان دربندشان (در فرقه رجوی) فارغ از هر گونه ایدئولوژی و تفکری می کشند و این که هر پدر و مادری که زندگی عادی خود را دارد بابت باورهای فرزندش در هر مقطعی چقدر زجر خواهد کشید، مسأله مهمی بود که در این نمایشنامه روی آن تأکید داشتم.”
لیلی عاج با اشاره به قضاوتی که ممکن است مخاطبان بعد از دیدن نمایش داشته باشند، گفت: “این نمایش موقعیت حساسی را به تصویر می کشد، از اینرو می دانم نزد تماشاگران قضاوت خواهم شد، در حالی که همیشه بخشی از قضاوت ها نادرست است، اما در هر حال ما همه تلاشمان را کرده ایم که نمایش جذابی را برای اجرا آماده کنیم.”
نمایش بابا آدم روایت هوشمندانه ای از وقایع نگاری سازمان مجاهدین خلق در ابتدای انقلاب و جذب جوان های جامعه به خصوص افراد کم تجربه تا زمان جنگ و عملیات فروغ جاویدان و سقوط صدام حسین و آمدن خانواده های اعضای سازمان به مقابل دروازه قرارگاه اشرف در عراق برای ملاقات با فرزندانشان است. نمایشی ملتهب و مهیج که از زمان شروع اجرایش نظرات مثبت و منفی زیادی را پیرامون خود ایجاد نمود.
لیلی عاج نویسنده و کارگردان این اثر در خصوص نمایش بابا آدم به سایت تئاتر می گوید:
“در نمایش بابا آدم تلاش کردم نگاه انسانی به سوژه ام داشته باشم. البته چالش هایی هم برایم داشت؛ چون نمی توانی نگاه انسانی داشته باشی و در خلأ باشی. به هر حال ماجرای حساسی را قرار بود در صحنه روایت کنم که ناخودآگاه مرزبندی اعتقادی من را هم روشن می کرد. به همین خاطر خیلی تلاش کردم در چارچوبی قرار نگیرم و بتوانم قصه ای انسانی را روایت کنم.”
محمود شالویی سرپرست معاونت امور هنری و قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه یکشنبه 30 آبان ماه با حضور در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر به تماشای نمایش «بابا آدم» نشستند. در این دیدار ابراهیم گله دارزاده رییس مجموعه تئاتر شهر و سید وحید فخر موسوی رییس شورای ارزشیابی و نظارت بر نمایش اداره کل هنرهای نمایشی و مجید فروغی مدیر روابط عمومی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز حضور داشتند.
سرپرست معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان این نمایش عنوان نمود: «بابا آدم» یک تئاتر ارزشمند و منسجم را به مخاطب ارائه داده است. او همچنین افزود: امشب شاهد نمایشی بودم که بر اساس مستندات و منابعی که دردسترس نویسنده و کارگردان محترم این اثر نمایشی قرار گرفته بود با تخیل هنرمندانه وی در هم آمیخته و توانسته بود کار زیبا و دیدنی را به مخاطب ارائه کند .
شالویی افزود: به اعتقاد من بخش های مهمی از این کار می تواند به عنوان جریانی در تاریخ ما با اوضاع و احوالی که طی سال های طولانی در ضمیر مردم ما بوده ارتباط و آشنایی دیرینه ای داشته باشد. در این چارچوب بازی خوب و هنرمندانه ای هم در کنار نویسندگی و کارگردانی اثر ارائه شده بود که مجموع این مؤلفه ها توانست اثر ارزشمندی را پیش روی تماشاگران قرار دهد.
بازیگران این اثر نمایشی عبارتند از: جواد پورزند (بازیگر سریال نجلا)، الهام شعبانی (بازیگر سریال ملکه گدایان)، حمیدرضا محمدی (بازیگر سریال سرجوخه)، سیدجواد حسینی، شهروز آقایی پور، مهتاب محسنی، رضا جوشنی، سیامک زین الدینی، رامین قربانی.
این نمایش انعکاسات گسترده ای در رسانه ها و سایت های مختلف داشت که نظرات و واکنش های بسیاری را برانگیخت. در زیر دو نمونه از نظرات داده شده آورده می شوند:
محمدرضا قربانی:
این نمایش سعی در نشان دادن عواطف و روابط انسانی در بستر برپایی کمپ آزادی در کنار اردوگاه اشرف و روابط و کنش های بین خانواده های زندانیان افکار پوسیده ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق که در بزرخ انتخاب بین خانواده خود و سازمانی که همه چیز آن ها را گرفته، قرار دارند و قدرت انتخاب و تغییر وضعیت خود را ندارند. نویسنده و کارگرادن این نمایش به خوبی توانسته به شرایط حاکم بر وضعیت این خانواده ها و فرزندان آن ها که در دو سوی دیوار قرار گرفته اند، بپردازد. بازیگران به خوبی توانسته اند، کاراکترهای خود را در صحنه نمایش به عرصه ظهور برسانند. نورپردازی و موسیقی به خوبی در این نمایش به گرفته شده است.
مهشید عباسی:
می توانم بگویم فوق العاده بود. داستان بکر، بعد از مدت ها نشستن در سالن تئاتر، هیچ تئاتری نمی توانست آنقدر به دل بنشیند الا این نمایش فوق العاده. به جز موضوع و بکر بودنش، بازی های فوق العاده، کاری کرد که منی که زمان به دنیا آمدنم جنگ هم تمام شده بود، با گوشت و خونم درد پدر و مادرهایی که به نوعی و هر کدام با داستانی متفاوت، فرزندشان را در دو دهه قبل عجیب ایران، از دست دادند حس کنم به خصوص بازی مادر علیرضا، خانم مهتاب محسنی جداً برای من شگفت انگیز بود که وقتی با اینستاگرام متوجه سن کم ایشان شدم، بیشتر و بیشتر تحسین شان کردم، یک مادر واقعی، یک مادر در انتظار، یک مادر سالخورده دل شکسته را با قدرت تمام به تصویر کشاندند و من اصلاً انتظار نداشتم که این بازیگر که من را با درد مادری خودش همراه کرد، چه بسا از من هم جوان تر باشند. دو پایه اصلی در این صحنه بود، بابا آدم و همسرش گلزار، مادر دلتنگ داستان و من هر دو را تحسین می کنم. در کل، تماشای این نمایش فوق العاده را شدیداً پیشنهاد می کنم.
نمایش موفق “بابا آدم” به نویسندگی و کارگردانی لیلی عاج و تهیه کنندگی امیرحسین شفیعی با حمایت حوزه هنری و اداره کل هنرهای نمایشی از چهارشنبه 26 آبان ماه 1400 در تالار چهارسو در تئاتر شهر تهران کارش را آغاز کرد و در روز پنجشنبه 25 آذر به کار خود خاتمه داد.
عاطفه نادعلیان